نرگس نیک‌بین
دانشجوی روزنامه‌نگاری
سقوط قیمت دلار!
ریزش قیمت طلا!
با دیدن این عبارتها به سرعت می‌خواهیم لینک خبر را باز کنیم تا ببینیم چقدر می توانیم طلا یا دلار خریداری کنیم؟
هر خبری که در صفحات مجازی یا رسانه‌ای می‌بینید دارای اجزایی است. یکی از مهم‌ترین اجزاء خبر «تیتر» است. اما چرا مهم؟ چون اولین مواجهۀ شما با یک خبر از طریق تیتر است.
تیتر در واقع یک قفسۀ شیشه ای برای خبر یا به اصطلاح ویترین خبر است که شما با مشاهدۀ آن، به خلاصۀ خبر و مهم‌ترین مطالب متن خبر دست پیدا می‌کنید.
مسئله‌ای که وجود دارد این است که همۀ تیترها، درست و سالم نیستند. یک تیتر درست، استاندارد های ویژۀ خود را دارد. مثل اینکه تیتر باید منطبق بر ماهیت واقعی خبر باشد. هدف ما از مطرح کردن این موضوع این است که شما تیترهای سالم و درست را از تیترهای معیوب و نادرست تشخیص دهید. و یا حتی مهارت پیدا کنید در صورت لزوم برخی از خبرها را قبل از اینکه مطرح کنید با تیتر مناسب اول توجه مخاطب را جلب کنید.
هر روز شما در فضای مجازی یا حقیقی و رسانه های مختلف با خبر و تیتر آن سر و کار دارید.
اگرآگاهانه با خبر مواجه نشوید، فقط تیتر یک خبر می‌تواند حال شما را بد یا خوب کند. و بدتر اینکه اگر تیتر درست را از نادرست تشخیص ندهید خبر غیر واقعی را به جای یک واقعیت خواهید پذیرفت.
ویژگیهای یک تیتر درست
یک تیتر درست با کلمات کم بیشترین معنا را منتقل می‌کند. در عین حال از کلمه های رسا و آشنا و بدون ابهام تشکیل شده است. (مراقب باشید گرفتار بازی کلمات نشوید)
اما دو نکتۀ مهم:
اول اینکه حتما دقت کنید تیتر با متن خبر هماهنگ و منطبق باشد. مثلا گاهی یک خبر بد مثل اخراج صدها کارمند از یک ادارۀ دولتی را می‌شنوید. وقتی به متن خبر مراجعه می‌کنید، متوجه می‌شوید زمان خبر یک سال قبل و مکان وقوع خبر در یک کشور دور دست بوده است.
در حالیکه شما در نگاه اول تصور کردید این خبر متعلق به روزهای اخیر و کشور ایران و هم میهنان شما بوده است. و این حس خوبی به شما نمی‌دهد و حتی شاید غمگین می‌شوید.
حالا تصور کنید این اتفاق در روز یا در یک هفته چندین بار برای یک فرد بیفتد… و حتی بدتر، اینکه افرادی بدون مراجعه به متن خبر و سنجش میزان واقعی بودن تیتر خبر و انطباق آن با متن خبر، آن را به دیگران منتقل کنند.
در چنین جامعه‌ای انتشار یک شایعه بسیار آسان است.
نکتۀ دوم که شاید از نکتۀ اول هم مهم تر باشد، بازی با عواطف و احساسات مخاطب است.
چگونه یک خبر می‌تواند با عواطف و احساسات مخاطب بازی کند؟
از ویژگیهای مهم یک تیتر درست این است که در آن از «صفت» استفاده نشود. زیرا استفاده از «صفت» باعث «قضاوت» و «پیش‌داوری» می‌شود. به این خبر دقت کنید:
«دلار از عرش به فرش رسید»
گذشته از اینکه این خبر مبهم است، قرار دادن واژۀ دلار در کنار کلمات «عرش»و «فرش» مفهوم ارزان شدن قابل توجه دلار را در ذهن تداعی می‌کند. و پس از مراجعه به متن خبر کاشف به عمل می‌آید که مبلغ بسیار ناچیزی از قیمت دلارکاسته شده است.
البته قابل انکار نیست که خلاقیت در چیدمان واژگان در تیتر خبر امری مثبت است، اما مخاطب وقتی به متن خبر مراجعه می‌کند، چه اتفاقی در ذهن او می‌افتد؟ و مهم تر ازآن چه حسی را تجربه می‌کند؟
این حس چقدر شبیه حسی است که با دیدن تیتر خبر به او دست داد؟
حضرت علی(که سلام خدا بر او باد) در نامه 69 نهج البلاغه خطاب به حارث همدانی می‌فرمایند:
«…لَا تُحَدِّثِ النَّاسَ بِكُلِّ مَا سَمِعْتَ بِهِ فَكَفَى بِذَلِكَ كَذِباً وَ لَا تَرُدَّ عَلَى النَّاسِ كُلَّ مَا حَدَّثُوكَ بِهِ فَكَفَى بِذَلِكَ جَهْلًا»
هر چه شنيدى باز گو مكن، كه نشانه دروغگويى است، و هر خبرى را دروغ مپندار، كه نشانه نادانى است.
قضاوت با شما!
